Tomatis

STYMULACJA AUDIO- PSYCHO- LINGWISTYCZNA – „TOMATIS”

Autorem metody jest francuski otolaryngolog, neurolog i foniatra – profesor Alfred Tomatis, który prowadził badania nad rolą słuchu i zależnością pomiędzy słyszeniem a tworzeniem głosu i produkcją mowy.

Tomatis uważał iż umiejętność uważnego słuchania można wyćwiczyć, dlatego stworzył  metodę kształcenia uwagi słuchowej, zwaną także treningiem słuchowym lub metodą stymulacji audio-psycho-lingwistycznej (SAPL). Metoda ta, ma na celu kształtowanie poprawnych funkcji słuchowych w wyniku czego rozwijane są zdolności komunikacyjne i językowe a także znacznie poprawia się pamięć i  koncentracja  – procesy, od których zależy zdolność efektywnego uczenia się.

Rola narządu słuchu

Narząd słuchu pozwala na komunikowanie się z otoczeniem, a to, co słyszymy ma wpływ na kształtowanie się naszego głosu, mowy i języka. Dzieci niesłyszące
nie są w stanie samodzielnie nauczyć się mówić. Są odcięte od dźwięków ( w tym ludzkiej mowy) i w ten sposób ograniczona jest ich komunikacja.

Sposób działania narządu słuchu ma również wpływ na przyswajanie sobie umiejętności czytania, pisania, a także na postawę ciała, koordynację ruchów i stany emocjonalne.

Uwaga słuchowa – czym różni się słyszenie od słuchania?

Słyszenie nie jest jednoznaczne ze słuchaniem. Słyszenie jest procesem biernym
i zależy od stanu narządu słuchu.

Słuchanie (uwaga słuchowa) jest procesem aktywnym i jest określana jako umiejętność świadomego odbierania bodźców dźwiękowych i czerpania
z nich informacji
. Słuchanie jest umiejętnością, która rozwija się przez całe życie.

Nawet osoby z bardzo dobrym słuchem (sprawnością narządu słuchu) mogą mieć problemy ze słuchaniem.

Osoby z zaburzeniami uwagi słuchowej wymagają, np. wielokrotnego powtarzania pytań i poleceń.

Powstawaniu zaburzeń uwagi słuchowej mogą sprzyjać opóźnienia rozwoju psychoruchowego, opóźnienia rozwoju mowy, częste lub przewlekłe zapalenia uszu, silne przeżycia traumatyczne: śmierć rodzica, pobyt w szpitalu, adopcja.

Na zaburzenia uwagi słuchowej mogą wskazywać:

  • zaburzenia koncentracji uwagi,
  • nadwrażliwość na dźwięki,
  • błędna interpretacja pytań,
  • mylenie podobnie brzmiących słów,
  • konieczność powtarzania poleceń,
  • monotonny głos,
  • ubogie słownictwo,
  • trudności z czytaniem i pisaniem,
  • niemuzykalność,
  • słaba koordynacja ruchowa i słabe umiejętności sportowe,
  • niewyraźne pismo,
  • mylenie strony lewej i prawej,
  • męczliwość,
  • nadaktywność,
  • tendencje depresyjne,
  • nadwrażliwość emocjonalna,
  • brak wiary w siebie,
  • nieśmiałość,
  • drażliwość,
  • wycofywanie się.

 

Uwaga słuchowa kształtuje się przez całe życie i może podlegać treningowi. Metoda Tomatisa jest treningiem słuchowym, który eliminuje zaburzenia uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej.

Lateralizacja słuchowa – czy prawe ucho słucha inaczej niż lewe?

Ważną rolę w procesie słuchania odgrywa tzw. lateralizacja słuchowa. Każdy
z nas preferuje posługiwanie się jedną z rąk (najczęściej prawą). Taka preferencja istnieje również dla nogi, oka, a także ucha, choć w tym ostatnim przypadku jest
to proces najczęściej nieuświadamiany przez nas. Okazuje się jednak, że prawe ucho słucha w nieco inny sposób niż ucho lewe. Wynika to z faktu, że prawa i lewa półkula naszego mózgu zawiadują innymi umiejętnościami. Lewa półkula nazywana jest racjonalną. W niej u zdecydowanej większości osób znajdują się ośrodki mowy,               tak więc rozmawiając z kimś i odpowiadając na jego pytania uaktywniamy naszą lewą półkulę. Prawa półkula jest zwana emocjonalną i niewerbalną.   Odpowiada za ujmowanie pojęć całościowo, wyobraźnię przestrzenną, percepcję muzyki oraz, co bardzo ważne, za procesy emocjonalne. Obie półkule
są ze sobą połączone i współpracują ze sobą tworząc pewien obraz rzeczywistości                 i pozwalając nam reagować we właściwy sposób.

Według Tomatisa prawidłową, fizjologiczną lateralizacją jest lateralizacja prawouszna. O ile osoby prawouszne odbierają przede wszystkim treść wypowiedzi (co jest korzystne podczas komunikowania się), to osoba lewouszna w pierwszej chwili zupełnie nieświadomie zwraca uwagę na zabarwienie emocjonalne wypowiedzi. Tomatis uważał, że ten emocjonalny filtr może wpływać niekorzystnie
na jakość komunikacji. Powszechnie znane jest zjawisko wpływu (najczęściej negatywnego) emocji na nasilenie zaburzeń głosu i mowy (np. nasilenie jąkania
lub zaburzenia głosu w stresującej sytuacji). Tomatis uważał, że lewouszność może predysponować do wystąpienia rożnego rodzaju zaburzeń głosu i mowy.

Terapia metodą Tomatisa pozwala na eliminowanie zaburzeń lateralizacji słuchowej.

Na czym polega terapia Metodą Tomatisa?

Terapia jest treningiem słuchowym, w którym poprzez specjalne oddziaływanie na narząd słuchu modyfikujemy sposób słuchania, a tym samym działamy pobudzająco na różne obszary kory mózgowej, przygotowując mózg                     do nowego, pożądanego rodzaju aktywności.

Trening słuchowy w tej terapii polega na systematycznym odsłuchiwaniu zaplanowanego programu muzycznego. Materiał dźwiękowy obejmuje głównie muzykę zaczerpniętą z utworów Motzarta, muzykę wokalną z chorałów gregoriańskich, a także walce ,muzykę hymnową (ze względu na szerokie spektrum dźwięków).

Materiał dźwiękowy podawany jest przez specjalne słuchawki drogą powietrzną i kostną. Program stymulacji obejmuje 5 Programów każdy po 10 sesji . Dodatkowo jeden z etapów terapii koncentruje się na aktywnej pracy z mikrofonem.

Terapia rozpoczyna się fazą o działaniu relaksacyjnym dla ciała i układu wegetatywnego. Pierwszy etap terapii prowadzi do poprawy uwagi słuchowej zewnętrznej i do większego zrównoważenia w zakresie uwagi słuchowej między uchem prawym i lewym.

Kolejna faza pozwala na eliminowanie zaburzeń uwagi słuchowej w strefie somatycznej, niweluje (wynikające z zaburzeń uwagi słuchowej) problemy z równowagą ciała, koordynacją ruchów i niepewnością w zakresie dużej motoryki.

Dalsza terapia służy eliminowaniu zaburzeń w strefie związanej z emocjami i poziomem energii. Terapia jest też ukierunkowana na wykształcenie lub wzmocnienie prawouszności.

Terapia metodą Tomatisa jest długotrwała. Większość treningu słuchowego nie wymaga aktywności dziecka. W pierwszej fazie terapii dziecko może wykonywać nienarzucone czynności (rysowanie, malowanie, lepienie z plasteliny, może rozwijać swoje zainteresowania, bawić się, korzystać z edukacyjnych programów komputerowych, gier planszowych, puzzli, klocków , oglądać / czytać książki , czasopisma, przygotowywać prace plastyczno- techniczne itp.) .

Trening uwagi słuchowej,  w formie opracowanej  przez Tomatisa, ma na celu wyćwiczenie i usprawnienie zdolności słuchania w sposób efektywny i zorganizowany. Ćwiczenia stymulują centralny system nerwowy – w szczególności te ośrodki kory mózgowej, które odpowiadają za sprawne funkcjonowanie naszego organizmu. Usprawnienie uwagi słuchowej prowadzi do zwiększonej wydajności recepcyjnej mózgu i lepszej percepcji  bodźców zewnętrznych.

Komu może pomóc Metoda Tomatisa?

Metoda stosowana jest w pracy z dziećmi wykazującymi:

  • zaburzenia mowy(wady wymowy, opóźniony rozwój mowy)
  • zaburzenia głosu( np.jąkanie się)
  • dysleksję, dysgrafię
  • zaburzenia ze spektrum autyzmu/ autyzm, zespół Aspergera
  • zespół nadpobudliwości psychoruchowej,
  • problemy szkolne, trudności w czytaniu i pisaniu
  • zaburzenia koncentracji uwagi
  • trudności w nauce języków obcych – uwrażliwianie na specyficzne częstotliwości języka obcego

 

Metodę wykorzystuje się również w walce ze stresem.

 

Przeciwwskazaniem do stosowania terapii metodą Tomatisa jest epilepsja, intensywna farmakoterapia (zwłaszcza lekami psychotropowymi), choroby psychiczne, depresja czy uporczywe niezdiagnozowane bóle głowy.

Podstawą do zakwalifikowania dziecka do terapii jest występowanie u niego zaburzeń uwagi słuchowej oraz zalecenia Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej.